Hệ nội tiết gồm các tuyến nội tiết và các hormon, tác động đến mỗi tế bào, mỗi cơ quan và mỗi chức năng của cơ thể chúng ta, lo liệu bao nhiêu là việc để cơ thể hoạt động êm ru. Có hình ảnh thật đẹp: các tuyến hợp thành dàn hoà tấu nội tiết. Đừng để cung đàn lỗi nhịp.

Nâng niu nội tiết

Hormon nào nhiều quá hay ít đi đều gây rối. Nếu tuyến yên sản xuất nhiều hormon tăng trưởng, một em bé sẽ cao quá khổ, ngược lại một em bé thành lùn. Rất mừng là ngày nay y học có thể điều chỉnh các chệch choạc nội tiết bằng cách kiềm chế sự sản xuất hoặc thay thế các hormon đặc hiệu.

Lá mía không sản xuất đủ insulin. Tiểu đường loại 1. Trẻ con và tuổi teen bị tiểu đường loại 1 thường do một xáo trộn tự miễn. Éo le thay! Bộ máy miễn dịch của cơ thể quay lại tấn công và tiêu huỷ các tế bào tuỵ tiết insulin của mình. Phải kiểm soát đường huyết đều đặn, các cháu cần được tiêm insulin đều đặn. Tiểu đường loại 2. Cơ thể trơ với insulin. Có thể điều chỉnh tốt bằng chế độ ăn uống, tập thể dục và uống thuốc. Đôi khi cần chích insulin.

Cường giáp. Lượng hormon giáp lên quá cao gây cường giáp. Mổ cắt giáp, dùng thuốc kháng giáp hoặc dùng I131 phóng xạ. Suy giáp là do lượng hormon giáp trong máu thấp. Viêm giáp Hashimoto một loại bệnh tự miễn, thường gây suy giáp. Cần phải bổ sung hormon giáp.

Lionel Messi ba quả bóng vàng và hormon tăng trưởng. Messi lúc nhỏ chiều cao dừng ở 1,4m. Đội bóng Barcelona đã đầu tư điều trị. Nhờ hormon tăng trưởng, Messi có chiều cao hiện nay.

Suy thượng thận. Khi thượng thận không sản xuất đủ hormon corticosteroid, trong người thấy bải hoải, mệt đuối, đau bụng, nôn mửa, mất nước khô khan, da dẻ nhăn héo. Phải cho hormon bù trừ. “Khùng vì bão giá”: nợ xấu khó đòi, nợ ngân hàng... khiến nhiều doanh nhân rơi vào tình trạng rối loạn tâm thần. Thương quá. Đây là rối loạn cả tâm cả thân. Trong xã hội ngày nay, chúng ta liên tục gặp stress. Ngày qua ngày, hai mũ bêrê trên chóp thận cạn kiệt dự trữ. Các hormon thiếu hụt. Bao nhiêu phiền toái. Phải nâng niu thượng thận. Ăn uống đúng mức. Đủ lượng prôtêin và chất bột. Thay đổi nếp sống: tránh càphê, thuốc lá, rượu. Dưỡng giấc ngủ, thể dục đều, hít thở thâm sâu.

Dõi theo nhịp tay của nhạc trưởng tuyến yên. Các tiến bộ kỹ thuật mới đây cho phép thám sát hạt đậu tí ti ẩn kín trong hố yên nhỏ xíu. Máy CT hoặc MRI cho thấy tuyến yên phì to ra hay xọp nhỏ lại, cơ thể chộp được quả tang một khối bướu. Người ta lại còn có thể đo mức các hormon trong máu bằng một xét nghiệm đơn giản. Tuỳ theo triệu chứng, bác sĩ lựa chọn cần đo hormon nào.

Để hệ nội tiết làm việc trơn tru, phải biết nâng niu các tuyến nội tiết: ăn cho lành cho ngon, ngủ cho sâu cho đủ, tập đều thở sâu, sống khoẻ sống vui. Như một chiếc xe hơi cần máy tốt và dầu tốt mới chạy êm, chúng ta cần hormon từ các tuyến nội tiết để sống vui sống khoẻ.

Lo cho thế hệ mai sau

Chất bẻ gãy nội tiết (BGNT) là các hoá chất – cả do người làm hoặc trong thiên nhiên, nhái theo các hormon trong hệ nội tiết, gây rối cho việc điều hoà bình thường chức năng của cơ thể. Đây là nỗi lo cho sức khoẻ cộng đồng. Các chất bẻ gãy nội tiết có thể gây hại cho cơ thể loài vật và con người: làm giảm sinh sản nam và nữ. Bất thường các cơ quan sinh dục nam. Dậy thì sớm và tuổi bắt đầu tình dục sớm. Các ung thư vú, buồng trứng và tiền liệt tuyến. Các bệnh tự miễn và miễn dịch. Các bệnh suy thoái thần kinh. Béo phì. Tiểu đường.

Không đâu xa, sát bên ta.

BPA (bisphenol A), chất làm cứng plastic hiện diện khắp nơi: bình đựng sữa, nước ép trái cây, các hộp bia, hộp thức ăn, đồ chơi plastic, đĩa DVD, CD, kiếng mát, đầu lọc thuốc lá... Nhại theo hormon estrôgen, cấu trúc phân tử của nó cũng ráp khít khao vào các thụ thể đặc hiệu dành cho estrôgen. BPA giành chỗ của estrôgen. Vậy là có tai hoạ rồi. Phải chọn đồ chơi không có BPA, nên cho các bé dùng các chai thuỷ tinh, hạn chế tối đa dùng các lon hộp.

Phthalat làm dẻo plastic, thuộc nhóm BGNT nguy hiểm ngang với BPA có trong hàng trăm loại tiêu dùng, từ đồ chơi trẻ em, tấm lót chân đến chất thoa móng tay, son môi và dầu gội đầu, trong thức ăn và nguồn nước trong bao nilông, chai plastic, hộp xốp đựng thức ăn.

Nhiều chất khác, oxybenzontrong kem dưỡng da, son môi và kem chống nắng; paraben trong thuốc dưỡng tóc, kem cạo râu, DECA (chống cháy) trong quần áo, đồ gỗ, thuốc diệt côn trùng, như DDT, fluor trong nước và kem đánh răng. Các kim loại nặng như thuỷ ngân, chì, và cadmium lẫn trong thức ăn và nước uống.

Thương cho mẹ và bé. Thai phôi và trẻ sơ sinh lãnh đủ vì tạng phủ và hệ thần kinh đang thành hình. Các chất bẻ gãy nội tiết đi xuyên qua lá nhau, với liều lượng nhỏ cũng có thể gây hoạ lớn, thậm chí chờ đến tuổi trưởng thành mới lộ ra. Các độc tố tích luỹ ở phụ nữ mang thai có thể truyền sang thai nhi hoặc theo sữa mẹ đến bé sơ sinh. Vô tình các phụ nữ gom góp các chất bẻ gãy nội tiết rồi để tác hại cho con cái. Mỗi người nên biết tránh các nguy cơ tích luỹ độc tố. Hãy biết loại bỏ và ngưng tiêu thụ các sản phẩm chứa các độc tố bẻ gãy hormon.

Ai ơi! Đừng để cung đàn lỗi nhịp...

GS.BS Nguyễn Chấn Hùng/ Theo Thế giới tiếp thị